Kto dziedziczy, gdy nie ma testamentu?

W przypadku, w którym zmarły nie pozostawił po sobie ważnego testamentu zasady dziedziczenia określa ustawa Kodeks Cywilny. Przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego znajdują się w księdze czwartej, tytule II ustawy i określają 5 grup spadkobierców ustawowych. Należy zwrócić uwagę, że spadkobiercy dalszej grupy dziedziczą dopiero w przypadku braku grupy wcześniejszej. W związku z powyższym, ustalając udziały spadkobierców przysługujące w dziedziczeniu ustawowym należy po kolei sprawdzać, począwszy od grupy 1, na jakich zasadach zachodzi dziedziczenie. Ponadto należy wskazać, że użyte w ustawie określenie „braku” krewnego danego rodzaju oznacza nie tylko jego nienarodzenie się, lecz również śmierć i inne przypadki w których danego krewnego traktuje się jakby nie dożył chwili otwarcia testamentu (np. uznanie za niegodnego lub zrzeczenie się dziedziczenia).

I Grupa

Zgodnie z art. 931 k.c. w pierwszej kolejności po zmarłym dziedziczą dzieci spadkobiercy w zbiegu z małżonkiem. Każda z ww. osób dziedziczy równy udział, jednak udział małżonka nie może wynieść mniej niż 1/4 całości masy spadkowej.

         Przykład:

Przykład 2:

W przypadku, w którym któreś z dzieci spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) udział mu przysługujący przechodzi na jego dzieci w częściach równych. Jeśli małżonek nie dożył chwili otwarcia spadku całość spadku przypada jego dzieciom w częściach równych (w przypadku, w którym jedno z dzieci nie dożyło otwarcia spadku, przysługująca mu część przechodzi na dalszych zstępnych). Jeżeli spadkodawca nie miał zstępnych, całość masy spadkowej przypada małżonkowi.

Przykład:

II Grupa

W przypadku braku zstępnych spadkodawcy art. 932 k.c. stanowi, że do spadku powołani są jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem wynosi 1/4 całości spadku. Zgodnie z art. 933 § 1 k.c. udział małżonka dziedziczącego z zbiegu z rodzicami (lub rodzeństwem/zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy) wynosi połowę spadku, zaś w razie braku zstępnych i małżonka spadkodawcy, całość spadku przypada jego rodzicom w częściach równych.

         Przykład:

Sytuacje, w której jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku reguluje art. 932 § 4 k.c. wskazując, że udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Zgodnie z 932 § 5 k.c. jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy przypadający im przechodzi na zstępnych w częściach równych (udział ten przechodzi również odpowiednio na dalszych zstępnych).

         Przykład:

Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich wstępnych (w przypadku, w którym rodzeństwo nie dożyłoby otwarcia spadku) udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem wynosi połowę spadku. Gdyby zaś, rodzice spadkodawcy nie dożyli otwarcia spadku i brak byłoby rodzeństwa (lub zstępnych rodzeństwa) całość spadku przypada małżonkowi.

III Grupa

Kolejną grupę powołaną do spadku reguluje art. 934 k.c. W przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy (dziedziczą oni w częściach równych). W przypadku, gdyby któryś z dziadków nie dożył otwarcia spadku, przypadający mu udział spadkowy przechodzi na jego zstępnych, zaś w przypadku braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, przypadający mu udział przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Przykład:

IV Grupa

Czwartą grupę spadkobierców ustawowych stanowią dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. Należy wskazać, że zgodnie z art. 9241 k.c. pasierbowie dziedziczą jedynie w sytuacji w której brak jest małżonka spadkodawcy i krewnych.

V Grupa

W przypadku, w którym brak jest krewnych, małżonka i dzieci małżonka spadkodawcy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca zamieszkania nie można ustalić, albo ostatnie miejsce zamieszkania znajduje się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa.

Podsumowując: